Diskalkuli (Matematik Öğrenme Güçlüğü) Nedir? Belirtileri, Türleri ve Diskalkuli Tedavisi (2025 Rehberi)

Diskalkuli (Matematik Öğrenme Güçlüğü) Nedir?

Diskalkuli; sayı–miktar ilişkisini kurma, sayma ilkelerini uygulama, sayı doğrusunda konumlama, dört işlem ve problem çözme alanlarında, uygun öğretime rağmen süren performans güçlükleridir. Profil heterojendir: Kimi çocukta temel sayı kavramları güçlü iken problem çözme ve dil boyutları zorlayıcı olabilir; kiminde ise sayısal büyüklükleri karşılaştırma ve fakt otomatikliği çekirdek sorundur.

Diskalkuli; öğrenme güçlüğü şemsiyesi altında yer alır ve disleksi veya disgrafi ile birlikte görülebilir. Erken tanı ve hedefli müdahale ile anlamlı kazanımlar sağlanabilir.

Diskalkuli Belirtileri (Yaşa Göre)

Belirtiler, gelişim basamaklarına ve sınıf gereksinimlerine göre çeşitlenir. Aşağıdaki listeler erken uyarı niteliğindedir.

Okul Öncesi

• Nesne miktarlarını karşılaştırmada ve çok–az kavramlarında zorlanma
• 1–10 sayma dizisini atlamalı/karışık söyleme; geriye saymada güçlük
• Ritmik sayma, basit örüntüler ve eşleme oyunlarında isteksizlik

İlkokul

• Sayı doğrusunda konumlama ve onluk–birlik ayrımında hata
• Toplama–çıkarma stratejilerinde parmak saymaya bağımlılık
• Çarpım tablosu ve temel faktlarda düşük otomatiklik
• Sözel problemleri matematiksel dile dönüştürmede zorlanma
• Kesir–ondalık–yüzde ilişkilerini anlamada güçlük

Ergen & Yetişkin

• Zaman–para–ölçü birimlerinde hata; tahmin yapmada zorlanma
• Formül/işlem sırası (örn. önce çarpma–bölme) karışıklığı
• Grafik/tablo okumada ve oran–orantıda güçlük

Belirtiler, okuma güçlüğü ile birlikteyse, problem metinlerini anlama ve matematik dili daha da zorlayıcı olabilir.

Diskalkuli Türleri

• Çekirdek sayı hissi / nicelik diskalkulisi: Miktarları karşılaştırma, sayı büyüklüğü ve set algısı zayıftır.
• Prosedürel diskalkuli: İşlem sırası, taşımalar/ödünç almalar ve çok adımlı algoritmalarda zorlanma.
• Fakt otomatikliği diskalkulisi: Toplama–çıkarma/çarpma–bölme temel faktları ezber ve geri çağırmada güçlük.
• Uzamsal–görsel diskalkuli: Sayı doğrusu, şekil–uzay ilişkileri ve yer değerlemede güçlük.
• Sözel–dilsel diskalkuli: Problemi matematik diline çevirme ve sembol–terimleri kullanmada zorlanma.

Nedenleri & Risk Faktörleri

Diskalkulide sıklıkla sayı hissi ve yer değeri temelleri zayıftır; buna çalışma belleği ve yürütücü işlev sınırlılıkları eşlik edebilir. Matematik dili (terimler, semboller) ve görsel–uzamsal işlemlemeye ilişkin farklılıklar tabloyu etkiler. Profil bireyseldir; bu nedenle müdahale kişiselleştirilmelidir.

Tanı & Değerlendirme (Türkiye)

Değerlendirme; geliştirme öyküsü, öğretmen–aile gözlemleri ve eğitimsel testlerle yapılır: sayı–miktar, sayma ilkeleri, yer değeri, dört işlem stratejileri, fakt otomatikliği, problem çözme ve matematik dili. Gerektiğinde bilişsel/motor ve dil bileşenleri açısından destekleyici ölçümler eklenir. Okul rehberlik birimi koordinasyonunda RAM başvurusu ile süreç ilerler; sonucu BEP ve uyarlamalar takip eder.

1. Ön tarama: Kısa kontrol listeleri, sınıf örnekleri
2. Eğitimsel değerlendirme: Temel–üst bileşen testleri ve hata analizi
3. Geri bildirim & plan: 6–8 haftalık hedef döngüleri ve izlem

Detay ve randevu için İletişim; kurumsal yaklaşım: Biz Kimiz?

Diskalkuli Tedavisi / Eğitsel Müdahale

Diskalkuli tedavisi, tıbbi bir ilaçtan ziyade kanıta dayalı, açık (explicit), sistematik ve kademeli öğretim programıdır. Hedef; sayı hissi, yer değeri, stratejik hesaplama, fakt otomatikliği, problem çözme ve matematik dilini adım adım güçlendirmektir.

Somut–Temsili–Soyut (C–T–S) Modeli

• Somut (Concrete): Küpler, onluk bloklar, pul–çubuklar, para–saat materyalleri
• Temsili (Pictorial): Çizimler, şema–model (ör. parça–bütün, bar modelleri), sayı doğrusu
• Soyut (Abstract): Semboller, denklemler, kural genellemeleri

Her beceride C–T–S döngüsü işletilir; öğrenci hazır olduğunda bir üst düzeye geçilir.

Temel Fakt Otomatikliği ve Stratejiler

• Strateji öğretimi: 10’luk tamamlama, çiftler–yarımlar, parmak yerine zihinsel parçalama
• Aralıklı–karışık tekrar: Kısa, günlük setler; geri getirme pratikleri
• Hata analizi & dönüt: Hızdan önce doğruluk; yanlış stratejiyi yeniden modelleme

Problem Çözme ve Matematik Dili

• Metin → model → denklem: Anahtar sözcükten ziyade şema tabanlı çözüm
• Kavramsal kelime haznesi: “artış–azalış, toplam–fark, oran–orantı, kesir–ondalık–yüzde”
• Adım listeleri: Problemi okuma–özetleme–planlama–çözüm–kontrol

Çalışma Belleği & Yürütücü İşlev Destekleri

• Görsel destekler: Formül kartları, yer değeri tabloları, bar model şablonları
• Görev dilimleme: Çok adımlı işlemleri bölümlere ayırma; “bir adım–kontrol”
• Zaman yönetimi: Kısa oturumlar (10–20 dk), düzenli aralar

Özelleştirilmiş bir program ve birebir oturumlar için: Birebir Destek.

Evde ve Okulda Uygulamalar

Evde

• Günlük kısa tekrarlar: 10–15 dk hedefli pratik; oyunlaştırma (para–saat–alışveriş)
• Sayı doğrusu & onluk bloklar: Yer değeri ve yuvarlama çalışmaları
• Metinli problemler: Kısa günlük hayat senaryoları; model çizimi

Okulda

• BEP uyarlamaları: Ek süre, daha az ama hedefli soru, formül–tablo kullanımı
• Değerlendirme alternatifleri: Sözlü açıklama, adım gösterimi, kısmi puanlama
• Ön öğretim & tekrar: Yeni konu öncesi ana kavramların kısa aktivasyonu

Okuma bileşenleri eşlik ediyorsa: Okuma Güçlüğü ve pratikler için Okuma Metinleri.

Sık Yapılan Hatalar & Mitler

• Mit: “Daha çok işlem defteri çözerse geçer.” — Gerçek: Rastgele tekrar değil, kavramsal–stratejik öğretim gerekir.
• Mit: “Çarpım tablosunu ezberletmek yeter.” — Gerçek: Yer değeri ve sayı ilişkileri anlaşılmadan kalıcı olmaz.
• Mit: “Matematikte yavaşsa zekâsı düşüktür.” — Gerçek: Diskalkuli zekâdan bağımsızdır; güçlü yönleri desteklemek esastır.

SSS